گیاه‌شناسی مریم گلی
گیاه مریم‌گلی دارویی (Sage) با نام علمی Salvia officinalis L. به خانواده نعنا تعلق دارد.
گیاه مریم‌گلی در اوایل قرون‌وسطی در صومعه‌ها کشت می‌شد. رومی‌ها این گیاه مقدس نامیدند
بقراط به خواص درمانی آن اشاره داشته است. جان گرارد و نیکلاس کالپر پزشک و گیاه‌شناس ادعا کردند که مریم‌گلی برای بیماری‌های سر، مغز و بهبود حافظه مفید است. گیاه مریم‌گلی در طول قرن هفدهم به شمال آمریکا معرفی شد و در قرن هجدهم در چین محبوب شد و بازرگانان دو جعبه چای را با یک جعبه مریم‌گلی مبادله می‌کردند. این گیاه بوته‌ای، 5 تا 7 سال عمر می‌کند ولی محصول آن تا چهار سال بازدهی اقتصادی دارد ارتفاع آن بین 40 تا 100 سانتی‌متر متغیر است. ساقه‌هایی نازک و به رنگ سبز تیره دارد که پوشیده از کرک‌های نقره‌ای‌رنگ است. برگ این گیاه کشیده، بیضی‌شکل و به رنگ سبز روشن است و همانند ساقه و سایر اندام‌های رویشی پوشیده از کرک می‌باشد. و بوی معطر آن عمدتاً از این کرک‌ها ساطع می‌شود. گلهای مریم گلی خوشه‌ای و بنفش رنگ هستند. هر خوشه آن از 2 تا 10 گل کوچک تشکیل می‌شود. گیاه مریم‌گلی بومی خاورمیانه و مدیترانه است اما امروزه، در سراسر جهان به‌ویژه در اروپا و آمریکای شمالی کشت می‌شود.
مواد مؤثره مریم گلی
مواد معدنی و املاح مریم گلی
یک قاشق چایخوری مریم گلی (7/0 گرم) دارای 2 کالری، 1/0 گرم پروتئین، 4/0 گرم کربوهیدرات، 1/0 گرم چربی، 10 % ویتامین، 1/1 % آهن، 1/1 % ویتامین B6 و 1% کلسیم است.
اسانس مریم گلی
اسانس گیری به روش تقطیر با آب و یا بخار آب از سرشاخه های گیاه صورت می گیرد. درصد اسانس از 2/0 تا 2/1 بسته به نوع اندام اسانس گیری تغییر می کند. اجزای اصلی اسانس شامل آلفا-توجون ، بتا-توجون، بورنئول، کامفور ، کاریوفیلن ، سینئول، المن و ترکیبات دیگر است.
کاربردهای مریم گلی
این گیاه کاربردهای فراوانی در زمینه‌های مختلف دارد:
- ادویه و طعم‌دهنده در صنایع غذایی (کنترل ترش شدن در سس مایونز) و شیرینی پزی
- افزایش عمر محصولات گوشتی (برای جلوگیری یا به تأخیر انداختن اکسیداسیون چربی گوشت، به‌عنوان ماده افزودنی در ساخت سوسیس و کالباس)
- کنترل بیولوژیک آفات (اسانس و عصاره مریم‌گلی به حشرات مفید آسیب نمی‌رساند ولی یک روش جایگزین در کنترل بیولوژیک است به این صورت که از آسیب حشرات در انبار بذور جلوگیری می‌کند؛ بنابراین، قراردادن چند عدد برگ مریم‌گلی در ظروف نگهداری حبوبات بسیار کمک‌کننده است.
- تولید عسل سفید (عسل مریم‌گلی زرد روشن است و تبلور آن کند است اما با رایحه مشخص با سایر انواع عسل متفاوت است).
خواص دارویی مریم گلی
مریم‌گلی، گیاه دارویی است و استفاده از این گیاه به خاطر خواص دارویی آن از زمان‌های بسیار دور در دنیا رواج داشته است. در طب عامیانه، S. officinalis برای درمان انواع مختلف اختلالات ازجمله تشنج، نقرس، روماتیسم، التهاب، سرگیجه، لرزش، فلج، اسهال، انعقاد خون، بیماری‌های حلق، حنجره و دهان و کنترل قند خون استفاده می‌شود.
فرآورده‌های حاوی گیاه مریم‌گلی در بازار دارویی ایران و جهان شامل
- قطره موضعی گیاه سالویا (زردبند)
- قطره خوراکی مریم گلی (زردبند)
- لوسیون گیاهی مریم گلی (زردبند)
- گلیکوگل (گل دارو)
- سالویگل (گل دارو)
- سالویزان (گل دارو)
- ملاگل (گل دارو)
- ژل دنتی کید (باریج اسانس)
- مکمل هشت گیاه لاغری نیچرفیت (Nature)
- منوویتال (HealthAid)
- شامپو بدن مریم گلی (Espanol)
- شامپو موهای چرب فندق/مریم گلی/عصاره سرو (Miss Eden)
اهمیت مریم گلی در طب جدید
مریم گلی به عنوان یک گیاه آنتی اکسیدان
بر طبق مطالعات انجام شده مریم گلی دارای 16 ترکیب پلی فنلی ازجمله کلروژنیک اسید، کافئیک اسید، رزمارینیک اسید، الاژیک اسید و روتین است که می توانند به عنوان ترکیبات آنتی اکسیدان عمل کنند. این ترکیبات در کاهش ابتلا به سرطان و بهبود عملکرد مغز و افزایش حافظه نقش دارند. نتایج یک مطالعه نشان داده است که نوشیدن یک فنجان دمنوش مریم گلی دو با در روز موجب افزایش دفاع آنتی اکسیدانی می شود. همچنین در کاهش کلسترول و کلسترول بد و افرایش کلسترول خوب نقش دارد.
مریم گلی و محافظت در برابر سرطان
مطالعات آزمایشگاهی و جانوری ثابت کرده است که مریم گلی توانایی مقابله با تعدادی از سرطانها ازجمله سرطان دهان، کلون، کبد، رحم، پستان، پوست و کلیه را دارد. عصاره مریم گلی رشد سلولهای سرطانی را فرو می نشاند و محرک مرگ سلولی است. اگر چه باید مطالعات انسانی بیشتر در این زمینه انجام شود.
