تهران، سیدخندان، خیابان میرمطهری، پلاک ۳۸، واحد ۷۱
09001562233
پشتیبانی
09367951354
خواص دارویی گیاه مرزه

خواص دارویی گیاه مرزه

مقدمه‌ای درباره گیاه مرزه
جنس مرزه با نام علمی Satureja از خانواده Lamiaceae است و نام انگلیسی آن Savory می باشد در ایران دارای 12 گونه علفی یکساله و یا چند ساله است که 8 گونه از این جنس انحصاری ایران است. گونه های S. edmondi، S. sahendica، S.kallarica، S.bachtiarica، S. intermedia، S. isophylla، S. atropatana و S. khuzistanica جز گونه های انحصاری مرزه در ایران هستند. مهمترین و معروفترین گونه های مرزه شامل مرزه تابستانی S. hortensis که گیاهی یکساله است و مرزه زمستانی S. Montana که گیاهی چند ساله و دائم السبز است و در نقاط مختلف اروپا کشت می شود.
گیاهشناسی مرزه
مرزه ها گیاهانی یکساله علفی با قاعده چوبی و به فرم بالشتکی هستند. ریشه مرزه مستقیم بوده و از انشعابهای فراوانی برخوردار است دارای ساقه های متعدد افراشته و خیزان و یا کمانی هستند و ساقه به صورت چهار گوش است. ارتفاع آنها بین 30 تا 60 سانتی متر است. کرکها تمام سطح ساقه، برگها و گلها را می پوشاند. دارای کرکهای ساده، گسترده و خوابیده و یا کرکهای غده ای و ترشحی هستند.
برگها متقابل دارای دمبرگ کوتاه یا بدون دمبرگ هستند. برگها به شکلهای مختلف خطی، مستطیلی، قاشقی، سر نیزه ای، تخم مرغی و تخم مرغی دایره ای می باشند. گل آذین به صورت گرزن یا سنبله و گلها نامنظم و کوچک هستند. است. گلها نر ماده بوده و به رنگهای سفید، صورتی، قرمز، شیری، لیمویی و یا ارغوانی و بنفش دیده می شود. میوه کوچک، کروی شکل و از نوع فندقه است و رنگ دانه قهوه ای تیره است. گیاهان مرزه بومی مناطق معتدله گرم و مناطق مدیترانه ای هستند. در طبیعت در مناطق کوهستانی، شکاف صخره های آهکی و در کوهپایه ها و دامنه کوهها رشد می کنند. گونه مرزه در آسیای میانه، منطقه مدیترانه اروپا، آسیای غربی، شمال آفریقا، جزایر قناری و آمریکای جنوبی می رویند این گونه در استانهای خراسان و آذربایجانشرقی (منطقه حفاظت شده ارسباران) می روید.
مواد موثره مرزه
برگ تازه محتوی آب (72%)، پروتئین (2/4 %)، چربی (65/1 %)، قند (45/4 %)، فیبر (60/8 %) و خاکستر (11/2 %) است. دارای اسانس، تانن، ترکیبهای فنلی و فلاونوئیدی و اسیدهای چرب، توکوفرول، اسیدهای تری ترپن و فیتواسترولها هستند.

اسانس مرزه
در اغلب مطالعات ترکیبهای عمده اسانس S. hortensis شامل کارواکرول، تیمول، پارا-سیمن و گاما-ترپینن است. در تحقیقی در گونه Satureja hortensis ، جمع آوری گیاهان در مرحله گلدهی کامل، خشک کردن آنها در دمای 45 درجه سانتیگراد و اسانس گیری به روش تقطیر با آب بهترین روش برای اسانس گیری این گونه می باشد. با استفاده از این روش عملکرد اسانس (06/1 %) و میزان کارواکرول (1/48 %) بود.
در یک گزارش ترکیبهای عمده اسانس شامل کارواکرول (51/48 %) و گاما-ترپینن (63/36 %) بودند. در گزارش دیگری ترکیبهای عمده شامل کارواکرول (73/54 %)، گاما-ترپینن (37/26 %) و پارا-سیمن (47/5 %) بود. درصد اسانس و ترکیبهای شیمیایی اسانس گونه S. hortensis در چهار مرحله شروع گلدهی، گلدهی کامل، بذر دهی و رسیدگی کامل بذر مطالعه شد. درصد اسانس در چهار مرحله فوق به ترتیب 3/2 %، 5/2 %، 2 % و 8/1 % بود. کارواکرول و گاما – ترپینن ترکیبهای عمده در تمام مراحل بود. ترکیبهای اصلی اسانس درمطالعه S. hortensis جمع آوری شده از استان تهران در سال 2005 در مرحله گلدهی شامل گاما-ترپینن (34/31 %)، کارواکرول (82/35 %) و بتا-سیمن (56/9 %) بودند. در گزارش دیگری درصد اسانس بخش هوایی S. hortensis (61/1 %) بود و ترکیب عمده اسانس، کارواکرول به میزان (16/76 %) بود.
در نمونه جمع آوری شده از ترکیه کارواکرول (74/54 %) و گاما-ترپینن (94/20 %) ترکیبهای عمده اسانس بودند در تحقیق انجام شده در ترکیه جمعیتهای S. hortensis جمع آوری شده از نقاط مختلف کشور ترکیه ترکیبهای گاما-ترپینن (از 3/21% تا 5/41 %)، تیمول (از 1/0 %تا 43 %) و کارواکرول (از 1/3 % تا 63 %) شناسایی شد. ترکیبهای عمده اسانس گونه S. hortensis جمع آوری شده از استان آذربایجانغربی در مرحله گلدهی شامل کارواکرول (74/34 %)، گاما-ترپینن (27/34 %) و پارا-سیمن (96/16 %) بود. ترکیبهای عمده اسانس سر شاخه گلدار مرزه تابستانی جمع آوری شده از همدان شامل کارواکرول (10/42 %)، تیمول (74/19 %) و پارا-سیمن (19/8 %) بودند. ترکیب شیمیایی سر شاخه گلدار S. hortensis در مرحله 50 % گلدهی جمع آوری شده از آلمان شامل گاما-ترپینن (85/12 تا 35/42 درصد) و کارواکرول (از 83/32 تا 36/91 درصد ) بود. ترکیبهای شیمیایی اسانس بخشهای هوایی مرزه کشت شده در صربستان شامل کارواکرول (67 %)، گاما-ترپینن (30/15 %) و پارا-سیمن (73/6 %) بودند.در نمونه مرزه تابستانی کاشته شده در مصر ترکیبهای کارواکرول (81/45 %) و گاما-ترپینن (63/36 %) به عنوان ترکیبهای عمده شناسایی شد. اسانس گیری از بذر با استفاده از روش تقطیر با آب از بذرهای S. hortensis نشان داد که ترکیب شیمیایی بذر شامل کارواکرول (7/59 %)، گاما-ترپینن (8/12 %) و پارا-سیمن (3/9 %) است. در مطالعه دیگری ترکیبهای عمده اسانس S. hortensis شامل کارواکرول (36/56 %)، گاما-ترپینن (75/24 %) و پارا-سیمن (81/5 %) گزارش شد.
ترکیبهای فنلی مرزه
رزمارینیک اسید، کافئیک اسید، P-کوماریک اسید، فرولیک اسید، گالیک اسید، کلروجنیک اسید، وانیلیک اسید و کارنوزیک اسید از مهمترین اسید های فنلی در گونه های Satureja هستند.
لوتئین، اپی ژنین، کتچین، کمپفرول، اپی کتچین، کاتچین گالات، گالیک اسید، گالوکتچین، اپی کتچین و الاژیک اسید در گونه Satureja hortensis شناسایی شده است.
کاربردهای مرزه
از گونه های مرزه از جمله S. hortensis به عنوان ادویه، دمنوش، طعم دهنده غذا و نگهدارنده مواد غذایی استفاده می شود.
در طب سنتی به عنوان تخفیف دهنده دردهای عضلانی، دردهای رماتیسمی و دردهای عصبی، نیرو بخش و مقوی، عامل ضد نفخ، اثر نیرو دهنده و تسهیل کننده عمل هضم، درمان اختلالات گوارشی مثل کرامپ، استفراغ، اختلال در هضم و اسهال، مقوی معده و رفع ضعف و چنگ زدگی معده و عفونتهای دستگاه تنفس، سرما خوردگی، برونشیت و سینوزیت، تقویت جسمانی کودکان کم بنیه و مبتلا به نرمی استخوان به کار می رود.

خواص دارویی مرزه
بر اساس مقالات مروری منتشر شده گونه S. hortensis دارای خواص ضد میکروب و ضد باکتری بر ضد Pseudomonas aeruginosa، Staphylococcus aureus، Escherichia coli، Bacillus cereus، Salmonella typhimurium، گونه های Pseudomonas؛ خواص ضد قارچ بر ضد Aspergillus parasiticus، Candida albicans، Candida glabrata و Alternaria solani
است. بازدارنده تولید آفلاتوکسین، آنتی اکسیدان، سیتوتوکسیک، ضد درد، فعالیت ضد حشره، ضد پارازیت، ضد عفونی کننده و ضد اسپاسم، ضد التهاب، ضد ویروس HSV، آنفلونزا و ایدز و ویروس موزائیک کدو، درمان اختلالات گوارشی معده و روده شامل کرمپ، استفراغ، اختلال در هضم و اسهال، محافظت از سلولهای کبدی، بازدارنده آنزیم استیل کولین استراز و بوتیریل کولین استراز (دو آنزیم مهم در بیماری آلزایمر)، اثرات ضد تومور و ضد مالاریا است.

 

نوشته های مرتبط
یک پاسخ بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.فیلد های مورد نیاز علامت گذاری شده اند *