گیاهشناسی زیره سیاه
گیاه زیره سیاه با نام علمیL. Carum carvi از خانواده Apiaceae می باشد. نام انگلیسی آن Caraway می باشد. جنس Carum در ایران دو گونه گیاه علفی چند ساله دارد. C. carvi که زیره سیاه اروپایی نام دارد و C.caucasicum زیره سیاه قفقازی می باشد. گونه اخیر در ارتفاعات کوههای سبلان و رشته کوههای مرتفع البرز می روید. زیره سیاه دارای ارقام یک و دو ساله است. ارتفاع گیاه از 30 تا 100 سانتی متر است. ریشه غده ای، دوکی شکل و گوشتدار است ساقه توخالی، شیاردار و منشعب است. برگهای با دمبرگ غلاف دار مشاهده می شوند. گل آذین به صورت چتر مرکب از 8 تا 16 چترک و به طول 5/5 سانتی متر است. رنگ گلها سفید یا صورتی است. میوه ها به رنگ قهوه ای، بیضی شکل و معطر است. خاستگاه زیره سیاه آسیا و خاور میانه می باشد و در حدود 1000 سال قبل از شمال آفریقا به اروپا منتقل شد. هم اکنون در بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکا، کانادا، استرالیا، جامائیکا، مراکش، سوریه و ترکیه کشت و کار می شود.
مواد موثره زیره سیاه
مواد معدنی زیره سیاه
یک قاشق غذاخوری از زیره سیاه (7/6 گرم) دارای 3/1 گرم پروتئین، 9/0 گرم چربی، 34/3 گرم کربوهیدرات، 6/2 گرم فیبر، 7/6 درصد مس، 6/1 درصد آهن، 4/5 درصد منیزیم، 8/4 درصد منگنز، 6/3 درصد کلسیم و 6/4 درصد روی است.
اسانس زیره سیاه
میوه زیره سیاه دارای اسانس (1 تا 9 درصد)، چربی (10 تا 18 درصد)، پروتئین (20 %)، کربوهیدرات (15%)، اسیدهای فنلی (کافئیک اسید) و فلاونوئید (کوئرستین و کمپفرول)، تانن و آلکالوئید می باشد
بر اساس فارماکوپه اروپا میوه های زیره سیاه باید حداقل دارای 3 % اسانس باشند و ترکیبهای عمده دارای D-کارون (50 تا 65 %) و لیمونن (بیش از 45 %) است. روش استخراج اسانس بر درصد ترکیب های شیمیایی اسانس اثر می گذارد. ترکیبهای عمده اسانس کارون و لیمونن است علاوه بر دو ترکیب فوق دارای دی هیدرو کارون، کاروئول و دی هیدرو کاروئول، کومینیل آلدئید، بتا-پینن، توژن، آنتول، بتا-کاریوفیلن، گاما-ترپینن و لینالول است.
اسیدهای چرب زیره سیاه
مهمترین اسید های چرب زیره سیاه پتروسلنیک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید است. سایر اسید های چرب شامل میریستیک اسید، پالمیتیک اسید، استئاریک اسید و لینولئیک اسید می باشد.
اطلاعات تجاری زیره سیاه
هلند از بزرگترین تولید کنندگان و صادر کنندگان اسانس زیره سیاه می باشد. پس از هلند سوئد، نروژ، اسپانیا و اتریش نیز از تولید کنندگان زیره سیاه می باشند. اگر چه کانادا، آمریکا، سوریه و مراکش هم به عنوان تولید کنندگان زیره سیاه مطرح هستند.
کاربردهای زیره سیاه
صنایع غذایی
از زیره سیاه به عنوان طعم دهنده نان، شیرینی، سوسیس، پنیر و ترشی استفاده می شود.
طب سنتی
اسانس زیره سیاه ضد نفخ، ضد اسپاسم و اشتها آور است، خاصیت ضد میکروب و ضد عفونی کننده دارد و بر طرف کننده ناراحتیهای معده است. در کولیت روده و دلپیچه کودکان موثر است. در طب سنتی ابن سینا برای کاهش وزن استفاده می شود. قاعده آور است و در ازدیاد شیر در زنان شیرده نقش دارد. اسانس زیره در عطر سازی، دهان شویه، خمیر دندان و صابون استفاده می شود
خواص دارویی زیره سیاه
فعالیت آنتی اکسیدان، محافظت از کبد، ضد زخم معده، ضد دیابت، ضد التهاب، ضد میکروب و ضد قارچ (Staphylococcus aureus، Salmonella typhi، Candida albicans و Aspergillus niger)، ضد حشره، ضد درد و ادرار آور و محافظت از کلیه زیره سیاه تائید شده است.
خواص ضد التهاب زیره سیاه
التهاب مزمن در دستگاه گوارش موجب ایجاد زخم، گرفتگی عضلات، تولید گاز، اسهال و سوزش بخشهای مختلف دستگاه گوارش می شود. در مطالعه انجام شده در موشها، عصاره و اسانس زیره سیاه در کاهش التهاب بافتهای کولون همانند داروهای استروئیدی موثر بودند.
سلامت دستگاه گوارش با زیره سیاه
زیره سیاه در بهبود سو هاضمه و زخم معده موثر است. زیره سیاه در شل شدن عضلات صاف دستگاه گوارش و در نتیجه کم شدن گاز، گرفتگی و نفخ موثر است. زیره سیاه از رشد باکترهای مضر روده جلوگیری می کند و بر باکترهای مفید دستگاه گوارش اثر ندارد. باکتری های مفید دستگاه گوارش در تولید املاح، کاهش التهاب، بهبود هضم و افزایش ایمنی بدن نقش دارند.
کاهش وزن با زیره سیاه
زیره سیاه در کاهش وزن نقش دارد. در یک مطالعه 90 روزه، 70 زن 30 میلی لیتر از محلول اسانس 10 % زیره سیاه را مصرف کردند. کاهش وزن، کاهش شاخص توده بدن (BMI) و کاهش درصد چربی و جذب کربوهیدرات در گروه مصرف کننده زیره سیاه مشاهده شد. اثرات زیره سیاه به تغییر میکروفلور روده نسبت داده می شود که موجب تنظیم هورمونها، متابولیسم چربی و اشتها می شود.
