تهران، سیدخندان، خیابان میرمطهری، پلاک ۳۸، واحد ۷۱
021-88514651
پشتیبانی
09367951354
شوید

شوید

شوید

جنس Anethum  از خانواده Apiaceae دارای یک گونه به نام Anethum graveolens L. می باشد که در ایران و نقاط مختلف جهان به صورت کاشته شده وجود دارد. نام انگلیسی آن Dill است و در فارسی به آن شوید یا شبت می گویند. گونه های دیگر این جنس شامل Anethum chryseum Boiss et Held، Anethum involucratum Korov، Anethum sowa Rox است. گونه  یا واریته ای  ای از جنس  شوید به نام Anethum sowa Roxb در هند، مصر و ژاپن کشت می شود. شبت گیاهی یکساله، علفی و معطر است. منشا آن نواحی شرقی مدیترانه  و جنوب غرب آسیا گزارش شده است. این گیاه در غرب آسیا، ایران، هند و قفقاز می روید. شبت دارای ریشه ای مخروطی، نازک و کم انشعاب است. طول ریشه متغیر بین 10 تا 30 سانتی متر می باشد. ساقه مستقیم، استوانه ای شکل، بدون کرک و دارای خطوط طولی است. ارتفاع گیاه بسته به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بین 40 تا 180 سانتی متر است.

ساقه دارای انشعابات کم و بیش زیادی است. سطح ساقه بدون کرک و در محل گرهها دارای فرورفتگی می باشد. برگها کوچک، نازک و نخی شکل و دارای سه بریدگی عمیق است که به طور متناوب بر روی ساقه قرار می گیرند. گلها کوچک، دو جنسی و رنگ آنها زرد و ریز است. در انتهای ساقه های اصلی و فرعی گلها در فرم گل آذین چتر مرکب به قطر 15 تا 20 سانتی متر پدیدار می شوند. میوه فندقه، تخم مرغی شکل، پنج تا شش میلیمتر طول سه تا چهار میلیمتر پهنا و 5/0 تا 1 میلیمتر ضخامت دارد. رنگ میوه قهوه ای تیره تا قهوه ای روشن است. در ناحیه تحتانی میوه چهار و در قسمت فوقانی آن دو حجره اسانس وجود دارد. وزن هزار دانه آن 1 تا 2 گرم است.

مواد مؤثره

ترکیبهای شیمیایی شوید شامل تانن، فلاونوئید، تری ترپن، کومارین، اسیدهای فنلی و اسید های چرب اشباع و غیر اشباع می باشد.

«اسانس»

درصد اسانس و میزان ترکیبهای شیمیایی بر اساس اندام گیاه و مرحله رشد گیاه تغییر می کند. میزان اسانس بذر (2 %)، اسانس بخشهای هوایی (3/0 %) و اسانس ریشه( 06/0 %) گزارش شده است. در گزارش دیگری اسانس بذر (4/3 %)، اسانس گل (2/3 %) و اسانس میوه (2/1 %) گزارش شده است. روش اسانس گیری بر عملکرد اسانس اثر دارد. میزان اسانس با استفاده از روش تقطیر با آب (01/2 %) و با استفاده از روش تقطیر با بخار آب (02/1 %) است. درصد اسانس بذر از کشور الجزایر (1/2 %)، چین (8/1 تا 5/3 %)، ترکیه (23/0 %)، ازبکستان (2/4 %)، ایران (2/1 %)، پاکستان (66/0 %)، تایلند (5/1 %)، مصر (4/2 %) گزارش شده است. در مطالعه دیگری درصد اسانس بذر بین  2 تا  5 درصد است. درصد اسانس در اندام هوایی (پیکر رویشی) بین 8/0 تا 6/1 درصد است.

درصد اسانس در ساقه بین 1/0 تا 5/0 درصد است. در مطالعه ای درصد اسانس سرشاخه گلدار (21/0 %) و درصد اسانس بذر (42/2 %) بود.  در تحقیق دیگر درصد اسانس در اندام هوایی در مرحله گلدهی و ابتدای تشکیل بذر (38/3 %)، در بذور سبز و نارس (40/3 %) و در بذور کاملا رسیده و قهوه ای (49/2 %) بود. ترکیبهای عمده شامل کارون در اندام هوایی (82/38 %)، در بذور سبز و نارس (86/63 %)، در بذور کاملا رسیده و قهوه ای (62/64 %) ؛ لیمونن در اندام هوایی (21/13 %)، در بذور سبز و نارس (71/17 %) و در بذور کاملا رسیده و قهوه ای (54/15 %) بود. در یک مطالعه درصد اسانس بین 2 تا 25/2 درصد (V/W) گزارش شده است و در تمام مطالعات بالا بودن درصد اسانس بذر نسبت به سایر اندامها اثبات شده است. همچنین اسانس سر شاخه گلدار  بیشتر از سایر اندامها است. ترکیبهای عمده در اندام هوایی شامل کارون (25 تا 35 %) و آلفا-فلاندرن (15 تا 25 %) می باشد. ترکیبهای اصلی در بذر شامل کارون (40 تا 60 %) و لیمونن (20 تا 28 %) بود. در گزارش دیگری ترکیبهای عمده در سر شاخه گلدار شامل آلفا-فلاندرن (05/56 %) و لیمونن (78/23 %) بود. در اسانس بذر کارون (28/57 %) و لیمونن (19/33 %) بود. در مطالعه دیگر کارون (13/53 %) و dillapole (42/25 %)، دی هیدروکارون 2 (35/11 %)، دی هیدروکارون 1 (26/6 ) بود. در تحقیق دیگری ترکیب شیمایی اسانس برگ، گل و میوه گیاه شوید شناسایی شد. 

ترکیبهای شیمیایی عمده  موجود در برگ شامل آلفا-فلاندرن (71/62 %)، لیمونن (28/13 %)، آنتو فوران (42/16 %) بود. ترکیبهای غالب آلفا-فلاندرن (26/30 %)، لیمونن (22/33 %) و آنتوفوران (22 %) در اندام گل شناسایی شد. در اسانس بذر ترکیبهای سیس-کارون (2/75 %) و لیمونن (56/21 %) شناسایی شد. در مطالعه دیگری در بذر L. Anethum graveolens ترکیبهای شیمیایی کارون (89/38 %)، اپیول (81/30 %)، لیمونن (93/15 %)، ترانس دی هیدرو کارون (99/10 %) به عنوان ترکیبهای عمده اسانس شناسایی شدند. در یک مطالعه ترکیبهای آلفا-فلاندرن (54/49 %)، پاراسیمن (19/18 %)، لیمونن (79/13 %) و بتا- فلاندرن (9 %) در اسانس شوید شناسایی شد. سایر ترکیبهای موجود در اسانس شوید شامل دی هیدرو کارون، آلفا-پینن و ترپینن می باشد که به مقدار کمتری نسبت به سایر ترکیبها در اندام های مختلف شوید وجود دارند.

«اسیدهای چرب»

اسیدهای چرب شامل لوریک اسید (29/1 %)، استئاریک اسید (9/0 تا 86/3 %)، کاپریک اسید (97/5 %)، میریستیک اسید (08/0 تا 25/0 %)، پالمیتیک اسید (31/2 تا 66/4 %)، اولئیک اسید (38/36 تا 87/53 %)، لینولنیک اسید (26/0 تا 4/0 %)، لینولئیک اسید (8/5 تا 13/45 %)، پالمیتولئیک اسید (2/0 %)، ایکوزنوئیک اسید (04/0 %) و آراشیدونیک اسید (1/0 تا 32/1 %) است. اسیدهای فنلی شامل وانیلیک اسید، کافئیک اسید، protocathechuic، p-کوماریک اسید، فرولیک اسید، کلروژنیک اسید، سیرینجیک اسید، رزمارینیک اسید، O-کوماریک اسید، ترانس سینامیک اسید است.

پراکندگی جغرافیایی

خاستگاه شوید منطقه مدیترانه، جنوب اروپا و جنوب غرب آسیا است. این گیاه در پاکستان، هند، افغانستان، خاور میانه، روسیه، ایران و مصر می روید  و در تمام نقاط به منظور استفاده به صورت سبزی یا ادویه  و یا استخراج اسانس کشت می شود.

اطلاعات تجاری

نیازهای اکولوژیک

در مرحله نمو گلها و تولید بذر و ورود به فاز رویشی به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. این گیاه به سرما حساس نیست و در درجه حرارتهای پایین نیز قادر به رویش است. خاکهایی با بافت متوسط و رطوبت کافی برای شوید مناسب است و شوید را نمی توان در خاکهای بسیار سبک و تهی از مواد و عناصر غذایی و یا خاکهای سنگین رسی کشت کرد. رشد و نمو رویشی تا قبل از گلدهی سریع است و در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد. بنابراین آبیاری آن باید به صورت مطلوب صورت گیرد.

 تنش ملایم خشکی موجب افزایش عملکرد اسانس می شود اگر چه می تواند موجب تغییر کیفیت اسانس شود ولی تنش خشکی شدید در مراحل اولیه عملکرد اسانس را به شدت کاهش می دهد

کاشت محصول

خاک سطحی برای کشت شوید باید نرم تا حدی متراکم و فاقد پستی و بلندی باشد. شخم اولیه و کود دهی اولیه  باید در پاییز صورت گیرد و قبل از کشت بذر نسبت به تسطیح زمین اقدام نمود. شوید به صورت ردیفی یا کرتی کشت می شود. پس از کشت بذر انجام غلتک سبک ضروری است تا تماس بذر با خاک صورت گیرد. پس از کاشت باید بلافاصله زمین را آبیاری کرد. زمان کاشت بستگی به هدف از کاشت این گیاه دارد. در صورتی که هدف جمع آوری بذر و استخراج اسانس ازاندام هوایی و برگها باشد باید اواخر اسفند تا اوایل بهار اقدام به کشت شوید کرد و بهتر است که تنها شوید کشت شود. اگر هدف از کشت شوید استفاده از اندام هوایی و بذر باشد کشت آن باید در اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت انجام گیرد و میتوان آن را به طور مخلوط با گیاهان دیگر مثل زیره سیاه و مریم گلی کبیر یا غلات و همچنین سیب زمینی، پیاز، ذرت و کاهو کشت کرد.

دوره رشد رویشی شوید کوتاه است و بهتر است که کشت آن با تاخیر صورت نگیرد. چون کوتاه شدن دوره رویشی گیاه عملکرد بذر را کاهش می دهد. استفاده از کود نیتروژن، فسفر و پتاس موجب افزایش عملکرد پیکر رویشی، تولید بذر و افزایش عملکرد اسانس می شود. اگر هدف از کشت برداشت اندام هوایی باشد بهتر است از کود نیتروژن استفاده کرد. اگر هدف از کشت تولید بذر و اسانس گیری از بذور باشد بهتر است کود فسفر و پتاس به خاک زمین زراعی اضافه شود. در یک مطالعه بهترین عملکرد زیستی شوید در تیمار 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن که به صورت اوره به زمین زراعی اضافه شده بود می باشد. کودهای زیستی از جمله قارچ میکوریزا موجب افزایش عملکرد گیاه و مقاومت به تنش شوری می شود.

برداشت و فرآوری محصول

زمان برداشت بسته به  اندام مورد استفاده بستگی دارد. اگر به عنوان سبزی و ادویه کشت شود زمان مناسب برداشت قبل از ساقه دهی می باشد. در این حالت سرشاخه ها از فاصله 25 تا  35 متری از سطح زمین برداشت می شود. اگر هدف از کاشت شوید استخراج اسانس از پیکر رویشی یا بذر باشد باید زمانی به برداشت محصول اقدام نمود که اندام هوایی دارای بیشترین میزان اسانس باشد. بر اساس مطالعات انجام شده بیشترین میزان اسانس در مرحله گلدهی است و بعد از آن میزان اسانس کاهش می یابد. به منظور استخراج اسانس قسمتهای تحتانی گیاهان و ساقه های ضخیم برداشت نشود چون کیفیت اسانس را کاهش می دهد. برداشت به موقع بذر نقش مهمی در افزایش عملکرد بذر دارد. یکی از مشکلات در زمینه بذر عدم همزمانی در رسیدگی کامل بذرها است و همچنین بذرهای رسیده با کوچکترین ضربه ای به اطراف پراکنده می شوند. بذرهای چترهای اصلی زودتر از بذرهای چترهای فرعی می رسند و مقدار اسانس بذر چترهای اصلی بیشتر از بذرهای چترهای فرعی است. زمانی که بذرها میرسند قهوه ای رنگ شده و مومی می شوند چترها از گیاه جدا می شوند معمولا برای جمع آوری بذر هنگامی که بذرهای چتر اصلی می رسند اقدام به جمع آوری بذر می کنند.

ساقه های ضخیم تاثیر نامطلوب بر کیفیت محصول به صورت سبزی یا ادویه و یا به منظور استخراج اسانس می گذارند. بعد از برداشت محصول از مزرعه ساقه های ضخیم جدا و اندام هوایی شامل ساقه و برگهای سبز و جوان به صورت یک لایه نازک در فضای آزاد خشک می شوند. از خشک کن های الکتریکی نیز می توان برای خشک کردن استفاده کرد. دمای مناسب خشک کن بین 40 تا 50 درجه سانتیگراد باشد.

کاربردها

«صنایع غذایی»

از برگهای شوید در سالاد و سوپ استفاده می شود و از برگهای تازه به عنوان سیزی خوردن استفاده می شود. دانه های شوید بسیار معطر هستند و در سالاد، سسها، سوپ، چای، غذاهای دریایی و خیار شور استفاده می شوند. به دلیل اثرات ضد میکروبی اسانس شوید از آن به عنوان نگه دارنده طبیعی استفاده می شود

«طب سنتی»

در طب سنتی به عنوان اشتها آور، ضد نفخ، ضد اسپاسم و ادرار آور، رفع سکسکه و افرایش شیر  استفاده می شود. در صنایع آرایشی-بهداشتی در عطرها، محصولات آرایشی-بهداشتی معطر، دترژنتها و صابونها استفاده می شود.

«خواص دارویی»

  • ضد باکتری و ضد میکروب
  • ضد قارچ
  • آنتی اکسیدان
  • ضد افزایش چربی خون (کاهش کلسترول و تری گلیسیرید)
  • ضد دیابت
  • ضد سرطان
  • ضد التهاب و ضد درد
  • کاهنده کلسترول خون و محافظت قلب
  • اختلال هضم و رفع درد معده و روده
  • اثرات ضد زخم، ضد ترشح و محافظت مخاطی معده
  • ضد حشره (حشره کش طبیعی)
  • ضد اسپاسم عضلات صاف دستگاه گوارش
  • ادرار آور و رفع التهاب مثانه
  • بیماریهای کبدی
  • رفع کرامپ به ویژه در بچه ها
  • برطرف کردن بی خوابی
  • افزایش غلظت پروژسترون
  • بهبود سندرم متابولیک

فراورده‌های دارویی

نام تجاری

شکل دارویی

نام شرکت

قطره خوراکی شوید

قطره خوراکی

زردبند

لیپو هرب

کپسول

گل دارو

نوشته های مرتبط
یک پاسخ بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.فیلد های مورد نیاز علامت گذاری شده اند *