گیاهشناسی آویشن
جنس آویشن با نام علمی Thymus به تیره نعنا (Lamiaceae) تعلق دارد، دارای 14 تا 18 گونه است که چهار گونه آن انحصاری می باشد. آویشنها گیاهانی چندساله با ساقه چهار گوش است، برگهای متقابل وبه شکلهای مختلف از خطی تا دایره ای است، دارای دمبرگ یا فاقد آن هستند، رگبرگها بین 1 تا 6 جفت و به طور موازی قرار دارند سطح برگ پوشیده از کرکهای محافظتی یک تا چند سلولی و کرکهای ترشحی غده ای به رنگهای زرد، قرمز، نارنجی یا بیرنگ است.
مواد مؤثره موجود در آویشن
آویشن حاوی 1 تا 5/2 درصد اسانس یا بیشتر است و ترکیب عمده اسانس آن تیمول، کارواکرول، پاراسیمن و گاماترپینن است. اگرچه لینالول، آلفا ترپینئول و ژرانیول در برخی از گونه های آویشن به عنوان ترکیب عمده شناسایی شده است علاوه بر اسانس اسید های فنلی شامل گالیک اسید، کافئیک اسید، رزمارینیک اسید و سینامیک اسید و فلاونوئیدهایی همچون کوئرستین و آپیجنین و روتین در گونه های آویشن شناسایی شده است
مواد معدنی و ویتامینهای آویشن
آویشن سرشار از ویتامینها شامل A و C و B6 و مواد معدنی مثل پتاسیم، آهن، کلسیم، منگنز، منیزیم و سلنیوم است.
کاربرد آویشن در طب سنتی
گیاهان آویشن در طب سنتی به عنوان گیاهان ضد سرفه و خلط آور مطرح هستند و دارای خواص ضد عفونی کننده، مقوی معده و ضد کرم هستند. شربتهای متنوع ضد سرفه آویشن توسط شرکتهای دارویی گیاهی ایران ساخته شده است.
اهمیت آویشن در طب جدید
در طب جدید خواص ضد عفونی کننده آویشن شامل اثرات ضد میکروب بر ضد باکترهای Staphylococcus aureus ، Bacillus subtilis، Pseudomonas aeroginosa نشان داده شده است. اثرات ضد قارچ بر ضد گونه های Aspergillus و Candida ثابت شده است. آویشن به دلیل داشتن املاح معدنی و ویتامین ها موجب افزایش سیستم ایمنی بدن می شود. آویشن در کاهش فشار خون و ضربان قلب نقش دارد. همچنین خواص ضد ویروس، بهبود اختلالات دستگاه تنفس و ضد سرفه، بهبود اختلالات دستگاه گوارش و خاصیت ضد کرم، خواص ضد التهاب و ضد اسپاسم و آنتی اکسیدان و خواص ضد سرطانی و سیتوتوکسیک آویشن بر ضد سرطانهای پستان و تخمدان و ترکیب تیمول بر ضد سرطانهای پوست، استخوان، مغزو نخاع، ریه، سینه، خون، کبد و کولون آن تائید شده است.
اثرات جانبی مصرف آویشن
مصرف آویشن در مقدار معمول اثرات جانبی ندارد. بنابر گزارش سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) تیمول به عنوان ترکیب ایمن (GRAS) شناخته می شود، اما مصرف روزانه بیش از 10 گرم آویشن می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. افراد کمی به گیاه آویشن آلرژی دارند ولی در صورت بروز آلرژی علائمی همچون ایجاد جوش در روی صورت، اسهال و استفراغ و دردهای شکمی و تغییر میکروفلور روده مشاهده می شود.
کاربرد آویشن در صنایع غذایی
آویشن یک جز اصلی در آشپزی کشورهای فرانسه، ایتالیا و منطقه مدیترانه است. از آویشن به عنوان طعم دهنده در تهیه انواع سالاد، سوپ و سس ها استفاده می شود
آویشن به عنوان آنتی اکسیدان عمل کرده و موجب افزایش ماندگاری روغن های گیاهی مثل روغن آفتابگردان می شود.
در صنایع غذایی به عنوان نگه دارنده طبیعی عمل می کند. اسانس آویشن می توان بسیاری از باکترهای مواد غذایی از جمله گونه های مختلف Bacillus ، Pseudomonas و E. coli را از بین ببرد.
در ایران معمولا از دمنوش و ادویه آویشن و به عنوان طعم دهنده انواع فرآورده های گوشت، ماهی و پیتزا کاربرد دارد.
اهمیت آویشن در صنایع آرایشی و بهداشتی
آویشن برای برطرف کردن مشکلات پوستی مثل پوستهای چرب، درمان آکنه، درماتیت، اگزما و نیش حشرات و درمان شوره سر و ریزش مو موثر است. آویشن یک گیاه موثر برای مقابله با آکنه است و اسانس آویشن می تواند باکتری ایجاد کننده آکنه را ازبین ببرد. بنابراین از اسانس آویشن در تهیه انواع کرمها، صابونها و لوسیونهای گیاهی استفاده می شود. گیاه آویشن در تهیه محلولهای ضد عفونی کننده و دهانشویه و اسانس آویشن در دئودرانتها و آروماتراپی کاربرد دارد.
دیگر کاربردهای آویشن
آویشن به صورت یک آنتی بیوتیک طبیعی در تغذیه طیور استفاده می شود و همچنین دارای خواص حشره کشی است.
اطلاعات تجاری آویشن
فرآورده های آویشن شامل گیاه خشک، ادویه آویشن، اسانس و اولئورزین است حدود یکسوم واردات آویشن خشک اروپایی از کشورهای درحالتوسعه است. آلمان بزرگترین واردکننده و صادر کننده آویشن خشک در اروپا است پس از آلمان کشورهای اسپانیا، بلژیک، انگلستان و فرانسه قرار دارند.
