گیاهشناسی چای ترش
گیاه چای ترش با نام انگلیسی roselle از خانواده پنیرک است. گیاهی یکساله و علفی با ارتفاع 5/2 تا 5/3 متر است. ساقه ها فیبری و برگها متناوب هستند. دارای رگبرگهای قرمز رنگ و دمبرگهای نسبتا طویل است. گلها در انتهای محور برگ ظاهر می شوند و قطر آنها 5/12 سانتی متر است. گلها دارای کاسه گل قرمز رنگ است و دارای 5 کاسبرگ بزرگ گوشتی و آبدار است. میوه به صورت کپسول چند خانه و دارای 3 تا 4 عدد بذر در هر خانه است. دانه ها به رنگ قهوه ای روشن، کلیه ای شکل و 3 تا 5 میلیمترطول دارند. چای ترش در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت و کار می شود. در ایران در منطقه سیستان و بلوچستان کشت و کار می شود.
مواد موثره چای ترش
کاسبرگ محتوی پروتئین، چربی، کربوهیدارت، فیبر، ویتامین C، بتا-کاروتن، کلسیم و آهن است. برگها محتوی پروتئین، چربی، کربوهیدرات، مواد معدنی، آهن، تیامین، بتا-کاروتن، ریبو فلاوین و آسکوربیک اسید است. بذرها حاوی اسید های چرب، پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و خاکستر است. همچنین دارای املاح معدنی پتاسیم، سدیم، کلسیم، فسفر و منیزیم است. اسیدهای چرب شامل پالمیتیک اسید، استئاریک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید است
اسیدهای آلی چای ترش
سیتریک اسید، مالیک اسید، Hibiscus acid ، اگزالیک اسید، تارتاریک اسید و سوکسینیک اسید از اسیدهای آلی شناسایی شده در عصاره آبی گلهای چای ترش هستند. همچنین آسکوربیک اسید به میزان بالا در عصاره آبی چای ترش وجود دارد.
اسیدهای فنلی و فلاونوئیدهای چای ترش
فلاونوئیدها و اسیدهای فنلی به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی و اثرات محافظتی بر ضد بیماریهای قلبی-عروقی و سرطان دارای اهمیت هستند. با استفاده از روشهای TLC، HPLC و GC-MS فرولیک اسید، کلروژنیک اسید، نارینجنین، روتین و کوئرستین از چای ترش استخراج شده است.
ترکیبات پلی ساکارید در چای ترش
شامل آرابینوز، گالاکتوز، گلوکز، رامنوز، گالاکتورونیک اسید، گلوکورونیک اسید، مانوز و زایلوز است.
اسیدهای چرب چای ترش
اسید های چرب بذر شامل میریستیک اسید، پالمیتیک اسید، استئاریک اسید، اولئیک اسید، و لینولئیک اسید است.
اسانس چای ترش
اسانس دارای اوژنول، لیمونن و 4،1-سینئول است.
کاربردهای چای ترش
چای ترش در صنایع غذایی
کاسبرگهای تازه و خشک چای ترش به صورت نوشیدنی های گرم و سرد، نوشیدنی های گیاهی، مربا، ژله، بستنی، شکلات و به عنوان عامل طعم دهنده در کیک ها و پودینگها استفاده می شود. از برگها به صورت خام یا پخته شده استفاده می شود در آفریقا از دانه های تفت داده شده و یا از پودر دانه ها در سوپ و سس استفاده می شود.
چای ترش در طب سنتی
در هند و آفریقا از دمنوش کاسبرگ و برگ به عنوان ادرار آور، کاهش غلظت خون و فشار خون و ضد تب استفاده می شود در مصر دمنوش کاسبرگ برای بیماریهای قلبی و عروقی و افزایش میزان ادرار کاربرد دارد. در آفریقای شمالی از کاسبرگها برای گلو درد و سرفه استفاده می شود. همچنین از برگ به عنوان ضماد برای درمان زخم و آبسه استفاده می کنند. در هند از عصاره بذر برای تخفیف درد در هنگام دفع ادرار و سو هاضمه استفاده می شود. در برزیل از ریشه برای افزایش اشتها و عامل نرم کننده استفاده می شود. در طب سنتی چین چای ترش برای درمان ناراحتیهای کبد و درمان فشار خون بالا کاربرد دارد . در ایران چای ترش برای درمان فشار خون به کار می رود
خواص دارویی چای ترش
چای ترش سرشار از ترکیبهای آنتی اکسیدان است. در کاهش فشار خون سیستولی و دیاستولی، کاهش چربی خون، بهبود سلامت کبد، کاهش وزن، ممانعت از سرطان، کاهش رشد باکتری های مختلف از جمله E. coli نقش دارد.
