گیاهشناسی چای ترش
گیاه Hibiscus sabdariffa L. با نام انگلیسی roselle از خانواده Malvaceae است. گیاهی یکساله و علفی است. ارتفاع گیاه از 5/2 تا 5/3 متر میرسد. ساقه ها فیبری می باشند. برگها متناوب هستند. دارای رگبرگهای قرمز رنگ و دمبرگهای نسبتا طویل هستند. گلها در انتهای محور برگ ظاهر می شوند وقطر آنها 5/12 سانتی متر است. گلها دارای کاسه گل قرمز رنگ است و دارای 5 کاسبرگ بزرگ گوشتی و آبدار است. میوه به صورت کپسول چند خانه و دارای 3 تا 4 عدد بذر در هر خانه است. دانه ها به رنگ قهوه ای روشن، کلیه ای شکل و 3 تا 5 میلیمترطول دارند. چای ترش در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری و در کشورهای در حال توسعه شامل هند، عربستان سعودی، چین، مالزی، اندونزی، فیلیپین، ویتنام، سودان، مصر، نیجریه و مکزیک کشت و کار می شود. در ایران در منطقه سیستان و بلوچستان کشت و کار می شود.
مواد موثره چای ترش
کاسبرگ محتوی پروتئین، چربی، کربوهیدارت، فیبر، ویتامین C، بتا-کاروتن، کلسیم و آهن است. برگها محتوی پروتئین، چربی، کربوهیدرات، مواد معدنی، آهن، تیامین، بتا-کاروتن، ریبو فلاوین و آسکوربیک اسید است. بذرها حاوی اسید های چرب، پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و خاکستر است. همچنین دارای املاح معدنی پتاسیم، سدیم، کلسیم، فسفر و منیزیم است. اسیدهای چرب شامل پالمیتیک اسید، استئاریک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید است
اسیدهای آلی چای ترش
سیتریک اسید و مالیک اسید مهمترین اسیدهای آلی در عصاره آبی گلهای چای ترش هستند تارتاریک اسید، سیتریک اسید و اگزالیک اسید در عصاره گلهای چای ترش به وسیله کروماتوگرافی کاغذی شناسایی شده اند. غلظتهای بالای اگزالیک اسید، مالیک اسید، تارتاریک اسید و سوکسینیک اسید در کاسبرگ واریته های چای ترش شناسایی شده است سیتریک اسید، Hibiscus acid، مالیک و تارتاریک اسید در تعدادی از واریته های چای ترش شناسایی شده است همچنین آسکوربیک اسید به میزان بالا در عصاره آبی چای ترش وجود دارد
آنتوسیانین های عمده شامل دلفینیدین و سیانیدین است. در یک تحقیق آنتوسیانین های چای ترش با استفاه از HPLC شناسایی شدند ترکیبهای شناسایی شده شامل delphinidin-3-sambubiosidde (56 %)، delphinidin-3-glucoside (4 %)، cyanindin-3-sambubioside (33 %)، cyanindin-3-glucoside (3 %) است.
اسیدهای فنلی و فلاونوئیدهای چای ترش
فلاونوئیدها و اسیدهای فنلی به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی و اثرات محافظتی بر ضد بیماریهای قلبی-عروقی و سرطان دارای اهمیت هستند. در یک مطالعه ترکیبهای Hibiscitrin، gossypitrin و sabdaritrin از گلبرگهای گل چای ترش جدا شده است. با استفاده از روشهای TLC، HPLC و GC-MS فرولیک اسید، کلروژنیک اسید، نارینجنین، روتین و کوئرستین از چای ترش استخراج شده است.
ترکیبات پلی ساکارید چای ترش
شامل آرابینوز، گالاکتوز، گلوکز، رامنوز، گالاکتورونیک اسید، گلوکورونیک اسید، مانوز و زایلوز است. در یک مطالعه موسیلاژ (65%)، گالاکتوز، گالاکتورونیک اسید و رامنوز در گلبرگهای چای ترش شناسایی شد.
ترکیبهای لیپیدی چای ترش
ترکیبهای استرولی شامل کلسترول، کمپسترول، استیگما استرول، بتا-سیتوسترول، آلا- اسپینا استرول و ارگوسترول می باشند. همچنین در روغن بذر آلفا-توکوفرول (25 %)، بتا-توکوفرول (5/74 %) و گاما توکوفرول (5/0 %) شناسایی شده است. اسید های چرب بذر شامل میریستیک اسید (1/2 %)، پالمیتیک اسید (2/35 %)، پالمیتولئیک اسید (2 %)، استئاریک اسید (4/3 %)، اولئیک اسید (34 %) و لینولئیک (4/14 %) است.
اسانس چای ترش
اسانس دارای اوژنول، لیمونن و 4،1-سینئول است.
خواص دارویی چای ترش
چای ترش دارای اثرات ضد اسپاسم، ضد باکتری (E. coli)، ضد قارچ، ضد پارازیت، ضد درد، ضد التهاب، فعالیت آنتی اکسیدان، محافظت از کبد، کاهش وزن، بهبود عملکرد کلیه، محافظت از سلولهای عصبی، ضد سرطان، کاهش چربی خون، کاهش فشار خون و بهبود بیماریهای قلبی-عروقی است.
چای ترش و کاهش فشار خون
یکی از مهمترین اثرات سودمند چای ترش کمک به کاهش فشار خون است. فشار خون بالا خطر بیماریهای قلبی عروقی خون را افزایش می دهد. چای ترش در کاهش فشار سیستولی و دیاستولی خون نقش دارد. بر اساس مطالعات انجام شده استفاده از چای ترش به مدت یک ماه منجر به کاهش فشار سیستولی و دیاستولی می شود. اگر چه چای ترش نباید با داروهای کاهش فشار خون استفاده شود.
چای ترش و کاهش چربی خون
چای ترش در کاهش چربی خون و بهبود بیماریهای قلبی عروقی نقش دارد. در مطالعه ای 60 بیمار دیابتی از چای ترش و یا چای سیاه استفاده کردند. بعد از گذشت یک ماه افرادی که از چای ترش استفاده کرده بودند. افزایش کلسترول خوب، کاهش کلسترول کل، کلسترول بد و تری گلیسیرید را نشان دادند. استفاده روزانه از 100 میلی گرم عصاره چای ترش در بیماران سندرم متابولیک نتایج مشابه به همراه دارد.
چای ترش و ممانعت از سرطان
چای ترش غنی از ترکیبهای پلی فنلی با خواص ضد سرطانی است. بر اساس مطالعات آزمایشگاهی انجام شده عصاره چای ترش در ممانعت از رشد سلولهای سرطانی پستان، پوست، معده و پروستات موثر است.
