گل محمدی یا طلای صورتی

گیاهشناسی گل محمدی

گل محمدی یا رز دمشقی (Damask rose) با نام علمی Rosa damascena Mill. به تیره گل سرخ Rosaceae تعلق دارد کلمه damasena مشتق از داماسکوس یا شهر دمشق پایتخت کشور سوریه است. در ایران این گونه با نام فارسی گل محمدی شناخته می‌شود و در اروپا به نام رز بلغاری معروف است. گل محمدی درختچه‌ای چندساله  با شاخه های خاردار به ارتفاع 1 تا 2 متر است گل‌ها صورتی‌رنگ، نیمه پُرپَر و معطر است. رنگ برگ‌ها سبز براق و تخم مرغی شکل است. گل محمدی در سال دوم گل می دهد و حداکثر میزان گلدهی آن در 3 یا 4 سالگی است. اين گياه تنها یک بار در سال گل می دهند و زمان گلدهی از اردیبشت تا خرداد براساس منطقه رویش و رقم تغییر می‌کند.

ترکیبهای شیمیایی اسانس گل محمدی

اسانس گل محمدی در گلبرگهای آن وجود دارد. استخراج اسانس با استفاده از حلال ،روشهای مختلف تقطیر مثل تقطیر با آب، تقطیر با بخار و روشهای سنتی عرق گیری انجام می‌شود. میزان اسانس گل محمدی کمتر از 1/0 درصد است

ترکیبهای شناسایی شده در اسانس گل محمدی شامل فنیل اتیل الکل، ژرانیول، لینالول، سیترونلول (Citronellol پنتادکان (Pentadecane)، هپتادکان (Heptadecan)، اوکتادکان (Octadecane)، نونادکان (Nonadecane)، ایکوزان (Eicosane) و هنیکوزان Heneicosane)) است.

فرآورده های گل محمدی

اسانس گل محمدی

اسانس گل محمدی از محصولهای باارزش در بازار جهانی است و به‌عنوان طلای مایع شناخته می‌شود. در دنیا به نام روغن رز (Rose Oil) شناخته می‌شود که در صنایع عطرسازی، دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی مصرف فراوان دارد. این روغن نیمه جامد، به رنگ زرد کمرنگ دارای طعم و بوی ویژه که در دمای 25 درجه سانتی گراد به حالت چسبنده درمی‌آید و در اثر سرد شدن تدریجی، شکل توده‌ای به خود می‌گیرد.

گلاب گل محمدی

گلاب مایعی شفاف، روشن با بوی ویژه‌ای از گل محمدی است. طعم آن تلخ و pH اسیدی دارد. برای تهیه گلاب گلبرگهای گل محمدی را تقطیر می کنند و یا از روشهای سنتی برای استحصال گلاب استفاده می کنند. در روش سنتی ممکن است از تمام قسمتهای گل شامل گلبرگ، کاسبرگ و نهنج استفاده می کنند. معمولاً از هر کیلوگرم گل، حداقل یک لیتر گلاب مرغوب درجه 1 یا دو لیتر گلاب درجه 2 یا سه لیتر گلاب درجه 3 قابل استحصال است.

روغن نهنج گل محمدی

نهنج گل محمدی حاوی اسیدهای چرب، ویتامین ها، مواد معدنی پلی فنلها، کارتنوئید و تانن است. مقدار ویتامین C نهنج رز بیشتر از مرکبات است.

غنچه و گلبرگ خشک‌شده گل محمدی

غنچه و گلبرگهای خشک شده به صورت دمنوش، مربا و شربت مورد استفاده قرار می گیرد.

اهمیت گل محمدی در طب سنتی

برخی از ارقام محمدی اثر ملین دارند و در رفع مشکلات گوارشی کودکان، افراد مسن و بیماران موثر است. دم کرده گلبرگهای گل محمدی در  بر طرف کردن کم خوابی و بهبود افسردگی موثر است. گل محمدی در درمان بیماریهای تنفسی و پاره ای از سردردها تاثیر دارد.

اهمیت گل محمدی در طب جدید

اسانس رز در کاهش درد از طریق آزاد سازی هورمون اندورفین نقش دارد. برای کاهش درد معمولا از روشهای آروماتراپی استفاده می شود. ماساژ شکم با اسانس رز و روغن حامل بادام شیرین در کاهش دردهای قاعدگی در زنان موثر است. روغن رز در کاهش تنش و استرس نقش دارد. در مطالعه ای نشان داده شد که استعمال روغن رز در روی پوست باعث کاهش فشار خون، ضربان قلب و کاهش میزان کورتیزول می شود. اسانس رز دارای خواص ضد میکروب بر ضد باکترهای E. coli، استافیلوکوکوس و استرپتوکوکوس و خواص ضد قارچ بر ضد قارچ  کاندیدا است. همچنین اسانس رز در کاهش افسردگی از طریق رهاسازی دو پامین در مغز در مردان و زنان نقش دارد.

اهمیت گل محمدی در صنایع آرایشی-بهداشتی

از گلاب، اسانس رز و روغن دانه های نهنج رز در صنایع آرایشی و بهداشتی مثل کرم و لوسیون استفاده می شود.

روغن نهنج رز در آب رسانی، تشکیل کلاژن وکاهش التهاب نقش دارد. همچنین روغن نهنج رز موجب محافظت پوست در برابر آفتاب  وکاهش لک و چین و چروک به دلیل داشتن ترکیبهای آنتی اکسیدان و ویتامین C می شود.

اثرات جانبی گل محمدی

میوه یا گلبرگهای گل محمدی می تواند عوارض مثل سردرد، اسهال، استفراغ، گرفتگی معده، سنگ کلیه و واکنشهای آلرژیک ایجاد کند. منع مصرف آن برای زنان شیرده و باردار و کودکان توصیه شده است.