گیاهشناسی لیمو ترش
نام علمی لیمو ترش یا لیمو عمانی Citrus aurantifolia (Christm.) است. این گونه از خانواده مرکبات یا Rutaceae با نام انگلیسی Lime است. درختچه ای چند ساله و همیشه سبز به ارتفاع 3 تا 6 متر است. تاج پوشش آن مدور و تا حدی گسترده است. شاخه با انشعابات متعدد است. شاخه های جوان کوتاه به رنگ سبز روشن و دارای خار می باشد. اما شاخه های مسن فاقد خار هستند. برگها متناوب به طول 5 تا 7 سانتی متر، ضخیم، چرمی و براق به اشکال بیضی و تخم مرغی، گلها سفید به ندرت ارغوانی تا سفید است و گل آذین آن به صورت خوشه است. فصل گلدهی آن از اسفند تا خرداد ماه می باشد. میوه گیاه کوچک و به شکل بیضی مدور به قطر 3 تا 6 سانتی متر با پوست نازک به رنگ سبز مایل به زرد است. دانه ها کوچک، گوشتی، تخم مرغی، بیرنگ با سطح صاف است و دارای یک جنین سفید رنگ می باشد. گیاه لیمو بومی جنوب و جنوب غرب آسیا است و در کشورهای آمریکا، اسپانیا، مراکش، آفریقای جنوبی، ژاپن، هند، برزیل، ترکیه و کوبا کشت و کار می شود در ایران این گیاه در استانهای فارس شهرستانهای شیراز و جهرم و هرمزگان شهرستان های بندرعباس و میناب و کرمان (شهرستانهای جیرفت و کهنوج ) و همچنین استان سیستان و بلوچستان کشت و کار می شود.
مواد موثره لیمو ترش
گیاه لیمو ترش داری ترکیبات فرار اسانس ، فلاونوئیدها، کومارین ها، اسیدهای آلی به ویژه اسید سیتریک، املاح و ویتامین ها از جمله ویتامین C و مواد تلخ است
اسانس لیمو ترش
به منظور استحصال اسانس از پوست میوه، برگ، اندام هوایی و یا پودر لیمو عمانی استفاده می شود روش اسانس گیری روش تقطیر با آب به مدت 3 ساعت و یا روش تقطیر با بخار آب است.
ترکیب شیمیایی اسانس شامل لیمونن، آلفا-ترپینئول، گاما-ترپینن، ترپینولن، 8،1-سینئول و لینالول است در اندام هوایی C. aurantifolia ترکیب لیمونن به میزان (55/82 %) شناسایی شد در اسانس C. aurantifolia ترکیبهای لیمونن (4/58 %)، بتا-پینن (4/15 %)، بتا-ترپینن (5/8 %) و سیترال (4/4 %) جز ترکیبهای عمده اسانس هستند در پوست میوه C. aurantifolia دو ترکیب عمده لیمونن (3/39 %) و بتا-پینن (4/28 %) شناسایی شده است. در برگ C. aurantifolia ژرانیال (4/19%)، لیمونن (4/16 %)، نرال (4/11 %)، نرول (5/9 %)، ژرانیول (5/7 %) و ژرانیل استات (6/6 %) جز ترکیبهای عمده هستند. در مطالعه دیگری ترکیبهای لیمونن (7/32 %)، لینالول (1/20 %)، سیترونلال (5/14 %)، سیترونلل (2/14%) در برگ C. aurantifolia مشاهده شد و در پوست میوه لیمونن (5/77 %) به عنوان ترکیب عمده اسانس بود.
فلاونوئیدهای جنس سیتروس شامل آپیژنین، روتین، کوئرستین، کامپفرول، nobiletin، hesperidin، hesperitin، neohesperidin است. کارتنوئیدها شامل بتا-کاروتن، لوتئین، زآگزانتین و کریپتوگزانتین است
اطلاعات تجاری لیمو ترش
70% از تولید گونه های مختلف جنس Citrus در آمریکا، برزیل و کشورهای مدیترانه انجام می شود و هند بزرگترین تولید کننده ارقام مختلف لیمو است ایران مقام اول تولید لیمو عمانی در کشورهای حوزه مدیترانه است
اهمیت لیمو ترش در طب مدرن
بر اساس مقالات مروری منتشر شده لیموترش (عمانی) دارای خواص زیر است.
ضد سرطان و فعالیت سیتوتوکسیک
ضد میکروب و باکتری
- aureus, E. coli, Klebsiella pneumonia, Pseudomonas spp, Lactobacillus, Streptococcus
ضد قارچ و ممانعت از تولید آفلاتوکسین
- Parasiticus, Aspergillus niger, albicans
آنتی اکسیدان
بهبود زخم و جراحت
ضد التهاب
کاهش چربی خون
ضد حصبه
محافظت از کبد
ضد چاقی
حشره کش
لیموترش به عنوان منبع آنتی اکسیدان
ترکیبهای آنتی اکسیدان موجب دفاع سلول بر ضد رادیکالهای آزاد می شوند. رادیکالهای آزاد در غلظت بالا موجب آسیب سلولها و ایجاد بیماریهای قلبی، دیابت و انواع سرطان می شوند. لیمو ترش به دلیل داشتن ترکیبهای آنتی اکسیدان مثل فلاونوئید، لیمونوئید، کمپفرول، کوئرستین و آسکوربیک اسید به عنوان یک عامل آنتی اکسیدان بر ضد رادیکالهای آزاد عمل می کند.
افزایش سیستم ایمنی
لیمو ترش به دلیل داشتن ویتامین C تولید گلبولهای سفید خون را افزایش و سیستم ایمنی را تقویت می کند و موجب حفاظت بدن در مقابل عفونت و بیماری می شود. همچنین به دلیل داشتن ترکیبهای آنتی اکسیدان در از بین بردن رادیکالهای آزاد نقش دارد. ویتامین C در کاهش طول دوره و شدت سرماخوردگی نقش دارد.
لیمو ترش و سلامت پوست
ویتامین موجود در لیمو ترش در ساخت پروتئین کلاژن نقش دارد. کلاژن در استحکام و سفتی پوست موثر است. در مطالعه ای که بر روی 4000 زن صورت گرفته است گزارش شد افرادی که ویتامین C بیشتری مصرف می کنند چروکهای پوست کمتر دارند و خشکی پوست در آنها کاهش می یابد. همچنین لیمو به دلیل داشتن ترکیبهای آنتی اکسیدان در کاهش مشکلات پوستی افراد مسن نقش دارد.
کاهش بیماریهای قلبی-عروقی با مصرف لیمو ترش
بیماریهای قلبی یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر در دنیا هستند. لیمو ترش به دلیل داشتن ویتامین C در کاهش فاکتورهای بیماریهای قلبی-عروقی و کاهش فشار خون نقش دارد. فشار خون بالا خطر بیماریهای قلبی-عروقی را افزایش می دهد. لیمو ترش به دلیل داشت ویتامین C بر ضد تصلب شریان عمل می کند. تصلب شریان موجب تنگ شدن عروق در اثر ساخت پلاگ می شود. در مطالعه ای که در موشها انجام شده است، استفاده از پوست و آب لیمو در کاهش تصلب شریان نقش دارد.
لیمو ترش و ممانعت از تولید سنگ کلیه
سنگ کلیه کرستالهای معدنی کوچکی هستند که در اثر تغلیظ ادرار و بالا بودن کلسیم و اوره در بدن ایجاد و هنگام دفع از کلیه موجب ایجاد درد و ناراحتی می شوند. گیاهان خانواده مرکبات و لیمو ترش به دلیل داشتن غلظت بالای سیتریک اسید می توانند با مواد معدنی و اوره ترکیب شده و از ایجاد سنگ کلیه ممانعت کنند.
لیمو ترش و جذب آهن
کمبود آهن موجب کم خونی می شود. نشانه های کم خونی شامل خستگی، مشکلات تنفسی، رنگ پریدگی و خشکی پوست و مو است. همچنین لیمو ترش به دلیل داشتن ویتامین C در جذب آهن نقش دارد. آهن در تشکیل گلبولهای قرمز نقش دارد. عملکرد گلبولهای قرمز انتقال اکسیژن در سیستم دستگاه گردش خون است.
