نعنا فلفلي و خواص آن

گیاه‌شناسی نعنا فلفلي

گیاه نعنا فلفلی (Peppermint) با نام علمی Mentha piperita L. به تیره نعناعیان (Lamiaceae) تعلق دارد. جنس Mentha داری شش گونه گیاه علفی چند ساله و معطر در ایران است  جنس Mentha دارای 42 گونه در سطح جهان است. نعناع فلفلی یک هیبرید از دو گونه متفاوت M. spicata و M. aquatica است که به دلیل اسانس معطری که تولید می‌کند ارزش تجاری بالایی دارد.

این گیاه علفی، چندساله و از مطبوع‌ترین انواع نعنا است. این‌گونه اکثراً در کنار نهرهای آب و صیفی‌کاری‌ها کاشته می‌شود. ضخامت ریشه این گیاه 3 تا 4 میلی‌متر است. ریشه آن به‌صورت ریزوم است که گره‌های متعددی دارد. این گره‌ها محل رویش ریشه‌های باریک و در نتیجه تشکیل گیاهان کوچک در اطراف پایه مادری است. اندام‌های زیرزمینی این گیاه به رنگ سفید، نازک و به طول 5 تا 20 سانتی‌متر است. ریشه در این گیاه چندان عمیق نیست و به صورت پراکنده در سطح خاک قرار می‌گیرد. نعناع فلفلی دارای ساقه‌های چهارگوش است که به‌واسطه وجود آنتوسیانین در آن‌ها به رنگ بنفش دیده می‌شود. طول ساقه بین 30 تا 100 سانتی‌متر است.

برگ‌ها متقابل و کوچک (به طول 5/2 تا 5 سانتیمتر)، به رنگ سبز، دندانه‌دار، بویی شیرین و طعمی تند را داراست که در مقایسه با برگ دیگر گونه‌های نعناع زبرتر با کناره‌های منظم هستند رگبرگ‌های این گونه نعنا به رنگ آبی و در پهنک‌برگ دارای انشعاب‌های فراوانی هستند. حفره‌های محتوی اسانس در هر دو طرف برگ وجود دارند. گل‌های نعنا فلفلی صورتی مایل به ارغوانی است و گلبرگ‌های آن اشکال نامنظمی دارند و به‌صورت خوشه‌های مجتمع روی چرخه‌هایی قرار دارند که هر چرخه مرکب از 6 تا 7 گل است. این گل‌ها عمر بسیار کوتاهی دارند و در مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می‌شوند. میوه کپسولی کوچک و به رنگ قرمز تیره است. بذر این گیاه فاقد قوه رویشی است. نعنا فلفلی بومی مناطق مدیترانه‌ای است، اما در تمام دنیا مانند هند، چین، اروپا، آمریکا، استرالیا، آفریقای جنوبی و کانادا کشت می‌شود

مواد مؤثره نعنا فلفلي

مواد معدنی نعنا فلفلي

نعنا فلفلی غنی از مواد معدنی کلسیم ( ppm3602)، منیزیم (ppm 82/70)، روی ppm) 64/12)، آهن ppm) 5/531 تا 1102) و فسفر (ppm 12150) است.

ترکیب شیمیایی اسانس نعنا فلفلي

اسانس این گیاه زردرنگ یا شفاف است و با استفاده از روش تقطیر با بخار استحصال می‌شود. درصد اسانس بین 2/1 تا 5/1 تغییر می کند. منتون و منتول بیشترین درصد (40 تا 60 درصد) از ترکیبات اسانس را تشکیل می دهند و از برگ‌های جوان استخراج می شوند.  ترکیبات دیگر اسانس شامل لیمونن، سینئول، منتون، منتوفوران، ایزومنتون است. که همه در گروه مونوترپن ها (Monoterpene) جای می‌گیرند (Loolaie et al, 2017). تركيبات منتول، اتيل استات و نئومنتول در اندام‌های مسن گياه بيشتر وجود دارد. منتول و ايزومنتول در اندام‌های جوان يافت می‌شوند. همچنين در مقايسه با برگ‌ها، گل‌ها حاوي مقادير بيشتري از منتوفورين هستند هرچه درصد منتون و منتول بالاتر و غلظت‌های منتوفوران و پولگون پایین‌تر باشد، اسانس دارای کیفیت بالاتری خواهد بود.

دلایل تقاضای بالا برای اسانس نعنا فلفلی

1. افزایش تقاضا برای محصولات آرایشی و بهداشتی طبیعی و ارگانیک،
2. رشد آگاهی از اهمیت مراقبت‌های شخصی و رشد 40٪ مراقبت‌های بهداشت فردی در 5 سال گذشته باعث افزایش استفاده از محصولات مراقبت از پوست و مو شده است.
3. سیر صعودی استفاده از غذاهای نیم آماده و فست فودها و افزایش تقاضا برای استفاده از ادویه‌ها و طعم‌دهنده‌های مختلف
4. محبوبیت طب مکمل و جایگزین (Complementary and Alternative. Medicine, CAM) مانند درمان‌های آروماتراپی (رایحه‌درمانی)
5. وجود برچسب GRAS (Generally Recognized as Safe) یا به‌طورکلی بی‌خطر بر روی اسانس این گیاه باعث می‌شود بازار این محصول با رشد سریع تقاضا همراه باشد.

کاربرد فرآورده های نعنا فلفلی

• دمنوش و چای گیاه نعناع فلفلی علاوه بر طعم و بوی مطبوع به‌عنوان یک گیاه دارویی قدیمی در فرهنگ‌های شرقی و غربی معروف است.
• . ترکیب اسانس نعناع فلفلی در مواد پلیمری برای بسته‌بندی مواد غذایی با هدف افزایش ماندگاری محصولات نهایی انجام می‌شود
• با توجه به طعم ترش تنباکو، عصاره نعناع فلفلی به شکل افزودنی معمولاً در سیگار استفاده می‌شود
• منتول عمده‌ترین ترکیب تشکیل‌دهنده اسانس نعنا در تهیه انواع شیرینی، صنایع غذایی، لوازم‌آرایشی، عطرسازی، تولید خمیردندان‌ها، دهان‌شویه‌ها و فرآورده‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد
• استفاده از این گیاه برای رشد تغذیه‌ای جوجه‌های گوشتی گزارش شده است نعنا فلفلی تأثیرات مهمی بر فعالیت آنتی‌اکسیدانی و جمع‌آوری چربی‌های شکمی در جوجه‌های گوشتی نشان می‌دهد. پس می‌توان از برگ این گیاه برای بالا بردن کارایی اقتصادی تولید مرغ گوشتی استفاده کرد

اطلاعات تجاری نعنا فلفلي

تولید جهانی نعنا فلفلی در سال 2014 حدود 296/92 تن بوده است. و تولید آن در سال 2015 به 485 هزار تن رسیده که در مقایسه با سال قبل از آن 9/4٪ افزایش داشته است. به‌طورکلی، تولید جهانی این گیاه از 2007 تا 2015 با میانگین رشد سالانه 6/0٪ افزایش متوسطی را دنبال می‌کند. در این دوره تولید در سال 2015 به حداکثر میزان خود رسیده و تا به امروز به این روند ادامه داده است در مطالعه‌ای که به‌منظور پیش‌بینی بازار جهانی اسانس نعناع فلفلی انجام گرفته انتظار می‌رود در بازه سال‌های 2018 تا 2027 تقاضا برای این محصول در منطقه آسیا-اقیانوسیه (APAC) با 2/5% سود سالانه افزایش یابد که به‌تبع آن این افزایش در سود حاصل از آن نیز دیده خواهد شد

کشورهای بزرگ تولیدکننده این محصول هند، بلغارستان، ایتالیا، چین و ایالات‌متحده آمریکا هستند که تقریباً 90٪ از تولید جهانی اسانس نعنا را در اختیار دارد  در میان تمام کشورهای جهان، هند بزرگ‌ترین تولیدکننده، صادرکننده و مصرف‌کننده اسانس نعناع فلفلی است و در حال حاضر چین واردکننده عمده این محصول به شمار می‌رود

خواص دارویی نعنا فلفلي

اسانس نعنا فلفلی دارای اثرات ضد ویروس، ضد باکتریایی، ضد قارچ، ضد اسپاسم، بهبود درمان سندرم روده تحریک پذیر، کاهش سر درد و میگرن است.

بهبود اختلالات دستگاه گوارش و سندرم روده تحریک پذیر با نعنا فلفلي

نعنا فلفلی در بهبود اختلالات دستگاه گوارش همچون تولید گاز، نفخ و عدم هضم غذا  و کاهش اسپاسم عضلات دستگاه گوارش موثر است. استفاده از اسانس نعنا فلفلی در 726 بیمار مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر به مدت 2 هفته موجب بهبود بیماری گردید. در مطالعه دیگری استفاده از کپسول اسانس نعنا به مدت چهار هفته موجب بهبود بیماری به میزان 40% شد. اسانس نعنا فلفلی در کودکان موجب کم شدن دفعات، زمان و شدت شکم درد می شود.

کاهش سردرد و میگرن با نعنا فلفلي

به دلیل نقش نعنا فلفلی در کاهش درد و شل شدن عضلات، گیاه فوق در بهبود انواع سر درد و میگرن نقش دارد. منتول اسانس نعنا فلفلی در افزایش جریان خون، حس خنکی و کاهش درد نقش دارد. استعمال اسانس نعنا فلفلی بر روی پیشانی و شقیقه ها به مدت دو ساعت موجب کاهش درد در 35 بیمار مبتلا به میگرن گردید. استعمال اسانس نعنا فلفلی در بینی موجب کاهش شدت و فراوانی سر درد گردید.  نعنا فلفلی به دلیل داشتن خواص ضد باکتری، ضد ویروس و ضد التهاب در بهبود عفونت و باز شدن سینوسها ناشی از عفونت، سرماخوردگی و آلرژی نقش دارد.