خواص بی نظیر نعنا

گیاهشناسی نعنا

گونه نعنا سبز (Spearmint)  با نام علمی Mentha spicata از خانواده Lamiaceae است  و در مناطق معتدل، مدیترانه ای و نیمه گرمسیری کشت و کار می شود. در فلور ایران 6تا 7 گونه از جنس Mentha گزارش شده است. نعنا گیاهی هیبرید است و از طریق ازدیاد رویشی تکثیر می شود. گیاهانی چند ساله معطر با ریزوم های خزنده است. ریزوم ها دارای گرههای متعدد هستند که محل رویش ریشه های باریک است. ریشه چندان عمیق نیست و به صورت پراکنده در سطح خاک قرار دارد ساقه ها راست یا خیزان و ساده یا منشعب هستند و دارای ساقه چهار گوش می باشند برگها دمبرگ دار یا بدون دمبرگ تخم مرغی یا مستطیل شکل هستند. گلها سنبله مانند، پرچمها چهار عدد و کلاله دارای دو شاخه تقریبا مساوی کوتاه و میوه فندقه تخم مرغی است. اسانس در حفره های زیر کوتیکول ساخته و ذخیره می شود،گونه Mentha spicata گیاهان چند ساله به ارتفاع 30 تا 90 سانتی متر با شاخه های عقیم زیر زمینی و تقریبا بدون کرک هستند. برگها بدون دمبرگ یا دمبرگ کوتاه می باشند و تقریبا بدون کرک هستند. شکل برگ تخم مرغی مستطیلی و مستطیلی نوک تیز یا نیزه ای است. گل آذین سنبله و رنگ گل قرمز یا بنفش است. زمان گلدهی تابستان است. این گونه در ایران در مناطق مرطوب منطقه خزری می روید و در نقاط مختلف ایران به صورت کشت شده وجود دارد.

مواد موثره نعنا

مواد معدنی نعنا

14 گرم نعنا سبز دارای 6 کالری، ، 1 گرم فیبر، 12%  ویتامین A، 9% آهن، 8% منگنز و 4 % فولات است.

اسانس نعنا

برگها دارای 2 تا 7/2 % اسانس و گلها 4 تا 6 % اسانس دارند. ساقه ها معمولا فاقد اسانس هستند. اسانس این گونه از ترکیبهای مختلفی تشکیل شده است ولی کارون و لیمونن جز ترکیبهای عمده هستند. روش اسانس گیری بر میزان و نوع ترکیبات Mentha spicata اثر می گذارد. در روش headspace ترکیبهای لیمونن (37 %)، کارون (13 %)، بتا-پینن (4/10 %)، آلفا-پینن (8/9 %) ترکیبهای عمده بودند. ولی در روش تقطیر با آب ترکیبهای کارون (7/51 %)، دی هیدروکاروئل (5/11 %)، سیس –دی هیدرو کارون (1/9 %) شناسایی شدند. زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس نعنا فلفلی اثر می گذارد.

علاوه بر اسانس، گونه های مختلف Mentha دارای ترکیبهای فلاونوئیدی و اسیدهای فنلی هستند که مسئول خواص آنتی اکسیدانت عصاره نعنا می باشند. این گونه دارای رزمارینیک اسید ، کافئیک اسید، سینامیک اسید، فلاونوئیدهای لوتئولین و آپیژنین و فلاونول کتچین می باشد.

اطلاعات تجاری نعنا

بزرگترین صادر کنندگان اسانس نعنا فرانسه، ایالات متحده، چین، اندونزی، اسپانیا و هند می باشند. بزرگترین واردکنندگان اسانس نعنا آمریکا، فرانسه، آلمان، انگلستان، چین و هلند هستند

کاربردهای نعنا

اهمیت نعنا سبز در طب سنتی

در طب سنتی خواص بادشکن، مقوی معده، رفع نفخ، اسهال، سو هضم، ناتوانی روده ها، ازبین بردن کرمهای شکم، گزیدگی نیش حشرات، بهبود درد گوش و تسکین درد دندان برای این گونه ذکر شده است. به دلیل خواص ضد میکروبی و ضد قارچی اسانس و عصاره این گونه در صنایع غذایی از اسانس این گونه و سایر گونه های نعنا یه عنوان نگه دارنده استفاده می شود. دمنوش نعنا سبز با اضافه کرنن نعنا تازه یا چای کیسه ای نعنا به دو فنجان آب جوش تهیه می شود. این دمنوش فاقد کافئین و کالری است. نعنا سبز در انواع نوشیدنیها، سسها، سالاد و دسر استفاده می شود. برای بهبود تنفس استنشاق اسانس نعنا سبز و یا جویدن آدامس حاوی اسانس نعنا توصیه شده است. فرآورده های نعنا سبز شامل برگهای خشک و تازه، اسانس و کپسول های مکمل نعنا است.

خواص دارویی نعنا

بر اساس مقالات مروری منتشر شده  گیاه نعنا سبز دارای خواص زیر است. نعنا در درمان سرماخوردگی و آنفلونزا، بهبود سرفه و آسم، ضد نفخ وضد اسپاسم، درمان سندرم تحریک پذیر روده IBS، خواص ضد میکروبی بر ضدباکتریهای  Vibrio cholerae، Staphylococcus aureus، Bacillus subtilis، Bacillus cereus، Lysteria monocytogenes، Salmonella typhimurium، Escherichia coli, Vibrio species،  خواص ضد قارچ، رفع استرس و بی خوابی، ضد سرطان، ضد التهاب، ضد چاقی  و اضافه وزن، بهبود بیماریهای قلبی، فعالیت آنتی اکسیدان، کاهش قند خون و چربی خون، ضد درد، ضد ویروس، ضد دیابت، محافظت از کبد، سیتوتوکسیک و بهبود بیماری آلزایمر نقش دارد.

بهبود اختلالات دستگاه گوارش با نعنا

نعنا سبز در رفع نفخ و گاز، استفراق و تهوع نقش دارد. کارون موجود در نعنا سبز بازدارنده انقباضات ماهیچه ای دستگاه گوارش است. در یک مطالعه هشت هفته ای بر روی 32 فرد بالغ با اختلال سندرم روده تحریک پذیر، به یک گروه فرآورده حاوی نعناسبز، بادرنجبویه و گشنیز داده شد و به گروه دیگر loperamide تجویز شد. گروه دریافت کننده فرآورده نعنا سبز کاهش درد شکمی و نفخ را در مقایسه باشاهد نشان دادند. نعنا سبز در کاهش استفراق و تهوع ناشی از شیمی درمانی نقش دارد.

بهبود عدم تعادل هورمونها در زنان با نعنا

نعنا سبز در کاهش هورمونهای مردانه مثل تستوسترون و افزایش هورمونهای زنانه مثل استروژن و FSH و LH نقش دارد. در یک مطالعه 21 زن با اختلالات هورمونی به مدت 5 روز دو فنجان چای نعنا سبز نوشیدند. نتایج این مطالعه کاهش هورمون تستوسترون و افزایش هورمون استروژن، FSH و LH را نشان داد. در مطالعه دیگری 42 زن با سندرم تخمدان پلی سیستیک به مدت 30 روز از دو فنجان چای نعنا استفاده کردند. کاهش تستوسترون و افزایش هورمونهای FSH و LH گزارش شد. در مطالعه دیگری که در موشها انجام شد اسانس نعنا سبز در کاهش تستوسترون و کیستهای تخمدان و افزایش تخمکهای بارور در تخمدان نقش دارد.

کاهش موی صورت در زنان با نعنا

پرمویی در زنان ناشی از افزایش هورمونهای مردانه یا آندروژن است. نوشیدن دم نوش چای نعنا در کاهش پرمویی صورت، سینه و شکم در زنان موثر است. در یک مطالعه 5 روزه 12 زن با نشانه های سندرم تخمدان پلی سیستیک و پرمویی روزانه 2 فنجان دمنوش نعنا سبز تجویز شد. کاهش میزان تستوسترون در آزمایش فوق گزارش شد. اما در یک مطالعه 30 روزه، 41 زن با سندرم تخمدان پلی سیستیک نوشیدن 2 فنجان دمنوش نعنا سبز در کاهش پرمویی نقش داشت.

فرآورده های دارویی نعنا